Historie

kunstcultuur-historyHistorie-Beverhem – St. Aagtenkercke – Wijc – Beverwijck

De naam Beverwijk vindt zijn oorsprong in de naam Beverhem. “Bever” is een oude Friese persoonsnaam voor een man en de toevoeging “hem” betekent zoveel als “woning of nederzetting van”. De plaatsnaam Beverhem wordt genoemd in de goederenlijst die is opgesteld in de periode 896-953. Met behulp van de lijst claimde de bisschop van Utrecht rechten op goederen uit de periode van vóór circa 857/8, het moment waarop de Noorman Rorik de macht kreeg over onder meer Kennemerland. Rorik werd opgevolgd door Godfried, die in 885 werd vermoord. Daarmee kwam een einde aan de Noormannenperiode in Kennemerland. De bisschop keerde terug in Utrecht en stelde zijn goederenlijst op om zijn rechten op het gebied te claimen.

Historie-1-Rorik

In de 10e eeuw is een groot deel van het grondgebied in handen gekomen van de abdij van Egmond. De abdij van Egmond en/of de bisschop van Utrecht heeft toen Beverhem aan Sint Agatha gewijd. Het hernoemen van plaatsnamen, waarbij christelijke namen werden ingevoerd, gebeurde ook elders. Met de naamswijziging verdween niet altijd de naam die in de volkmond werd gebruikt.

In de tweede helft van de 13e eeuw is aan de oever van het Meer dat onderdeel uitmaakt van het Oerij, nabij het kerkdorp Sint-Aagtenkercke, een handelswijk ontstaan die Wijc werd genoemd. Deze naam werd in korte tijd de naam voor het hele ambacht dat reikte van het Meer tot aan de Noordzee, Wijc op Zee. Beverwijk kreeg in 1276 marktrechten, verleend door Graaf Floris V van Holland. In de volksmond is de naam Beverhem blijven voortbestaan, waarbij in 1276 voor het eerst op schrift de toevoeging -hem is vervangen door -wijck en de naam Beverwijck is ontstaan. De handelsnederzetting aan het Meer en het kerkdorp Sint-Aagtenkercke zijn daarmee binnen één grens samengebracht. Het gebied van de stad werd daarmee afgescheiden van het ambacht Wijk, bestaande uit de toen resterende delen Wijk aan Duin en Wijk aan Zee. Graaf Jan I van Holland verleende in 1298 stadsrechten aan Beverwijk.

Historie-2-WijkerToren

Het kerkdorp Sint-Aagtenkercke was in de Middeleeuwen een doel voor pelgrims, omdat de heilige Agatha hier zou zijn verschenen aan een maagd uit Velsen, die op de vlucht was voor de Noorman Rorik. Op de plaats waar de heilige Agatha verscheen, bevond zich dan al enige tijd een houten kerk of kapel. In 1575 wordt de bestaande kerk vervangen door een nieuw gebouw, inclusief kerktoren. De kerktoren staat tegenwoordig bekend als Wijkertoren, de kerk als Grote Kerk. De Wijkertoren is kenmerkend voor de skyline van Beverwijk.

In de middeleeuwen bevonden zich een aantal kastelen in Beverwijk, onder andere Kasteel Ter Wijc, Kasteel Banjaert, Kasteel Oosterwijk en Kasteel Adrichem. De strook land tussen het meer en de zee, ook wel genoemd Holland op zijn smalst, was van groot strategisch belang als verbinding met de huidige kop van Noord Holland en Friesland.

Historie-3-Huis Adrichem

Streep

Historie-Buitenplaatsen aan het Wijkermeer

Kooplieden uit Amsterdam bouwden in de 17e eeuw in de aantrekkelijke duinomgeving hun buitenstadse optrekjes. Zij kozen voor een buiten in Beverwijk en Velsen om zich op de zomerdagen “te verlustigen, en den dagelijcksen last der sorgen en moeyelijckheden te verlichten”. Het was hier prachtig en heerlijk. De hele oever van het Wijkermeer was een lustwarande en de duinen vormden een ideaal jachtterrein. De Amsterdammers hoefden slechts twee uur te zeilen voordat zij in Beverwijk uit konden stappen.

Laurens Baeck vestigde zich halverwege de 17e eeuw op de buitenplaats Scheijbeeck. Deze schatrijke suikerbakker hield van gedichten en trad op als beschermheer van kunstenaars. Zo was Vondel van harte welkom op Scheijbeeck toen hij noodgedwongen onderdook om een proces wegens majesteitsschennis te ontlopen.

Historie-4-Hofstede Scheijbeek

In 1637 kocht de Amsterdamse scheepsbouwer Jan Bicker een stuk grond aan het Wijkermeer en liet er Akerendam op bouwen, inclusief een fraaie tuin met boomgaarden, moestuinen, een prieel en een duiventil. Bicker is bekend vanwege zijn aankoop van een Amsterdams eiland en de stichting van een stadswijk. Hij bouwde er werven, pakhuizen en woningen: het Bickerseiland. Pakweg honderd jaar later kwam Akerendam in handen van de kooplieden Pels, eveneens Amsterdammers. De relatief eenvoudige tuin werd aangepast en rijker en voornamer ingericht volgens de 18e eeuwse tuinarchitectuur met metershoge rechtgeschoren hagen, vijvers, rechte lanen en kooien met wilde dieren. Het koepeltje dat zich aan de straatkant bevindt, is rond 1800 gebouwd door de bewoner Blois van Treslong. Volgens de wens van de laatste bewoonster, mevrouw Sluyterman van Loo, werd Akerendam een tehuis voor bejaarde dames. Het huis is nog steeds in particuliere handen.

Historie-5-Hofstede Akerendam

Streep

Historie-Aanleg Noordzeekanaal en De Stelling van Amsterdam

Het Wijkermeer slibde in de loop van de 17e en 18e eeuw zoetjes aan dicht. Met man en macht heeft men vanaf de zeventiende eeuw getracht de vaargeul naar de haven van Beverwijk open te houden. Er was immers geen sneller en goedkoper manier om producten te vervoeren dan over het Wijkermeer. Het dichtslibben was echter niet te stuiten. Het duurde nog honderd jaar voordat dit werd opgelost. Om een snellere verbinding van Amsterdam met de Noordzee te krijgen werd er een kanaal gegraven door “Holland op zijn smalst”. Ter financiering van het project werden de meren tot aan Amsterdam ingepolderd, met een uitsparing voor het kanaal. Met het Noordzeekanaal was er ook voor Beverwijk een nieuwe waterverbinding met Amsterdam tot stand gekomen. De voltooiing van het kanaal in 1876 zorgde voor een nieuwe bloei van de regionale economie.

Historie-6-Noordzeekanaal

Wie graag fietst, kan een prachtig rondje maken door de Wijkermeerpolder. En passant pakt hij interessante stukjes militaire geschiedenis mee: de resten van de oude vuurlinie “de Stelling van Amsterdam. Deze 135 kilometer lange verdedigingsgordel om de hoofdstad bestaat uit 42 forten, batterijen, liniewallen en kruitkamers. Het daarbinnen gelegen gebied van de polders zou bij oorlogsdreiging onder watergezet kunnen worden, ter verdediging van Amsterdam. Op het moment dat hij af was (1920), maakte de invoering van gevechtsvliegtuigen de linie in één klap verouderd. In 1988 heeft de provincie de Stelling de monumentenstatus verleend. In 1995 is de Stelling op de wereld erfgoedlijst van de UNESCO geplaatst. Tot de linie in de Wijkermeer behoren vier forten en een stuk Liniedijk van Beverwijk naar Krommenie. De forten zijn Fort aan de St. Aagtendijk, Veldhuis, de Eersteling en Zuidwijkermeer.

Historie-7-kaart Stelling van Amsterdam

Streep

Historie-Bedrijvigheid vanaf de 20e eeuw

Beverwijk was in vroeger jaren beroemd vanwege zijn eersteklas kwaliteit groenten en bloembollen. De vruchtbare geestgronden aan de rand van de duinen waren en zijn buitengewoon geschikt voor de teelt van de lichtere groentesoorten. En natuurlijk de teelt van aardbeien. Miljoenen kilo’s aardbeien vertrokken in het begin van de 20e eeuw naar Duitsland en Engeland. Beverwijk was het centrum van het omliggende agrarische gebied. Met name in Heemskerk en Wijk aan Zee en Duin werden aardbeien geteeld die op de veiling van Beverwijk kwamen. Met hondenkar of paard en wagen werd de waar naar de veilingen aan De Meer gebracht.

Historie-9-aardbeienplukster

In 1936 worden de gemeenten Beverwijk en Wijk aan Zee en Duin samengevoegd tot één gemeente. Wijk aan Zee en Duin wordt bij deze fusie opgesplitst. ‘Wijk aan Duin’ wordt onderdeel van de stad Beverwijk, Wijk aan Zee blijft behouden als aparte kern. Dit is tot op de dag van vandaag nog steeds het geval.

Historie-8-vorming gemeente Bwijk 1936

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het duinlandschap rond Wijk aan Zee volgebouwd met allerhande verdedigingswerken, die een onderdeel vormden van de ‘Festung IJmuiden’ en tot doel hadden de haven en de sluizen van IJmuiden en de Hoogovens te beschermen tegen geallieerde luchtaanvallen en een mogelijke invasie. In de herfst van 1943 werd Wijk aan Zee ontruimd. In de zomer van 1944, toen een invasie op handen leek, werden ook Velsen en delen van Beverwijk geëvacueerd. Na de bevrijding konden de bewoners terugkeren.

Historie-10-bevrijdingsdag 1945

Vanaf de jaren dertig komt de Beverwijker uit alle windstreken. Hij komt uit Brabant, Friesland, Drenthe of Groningen, omdat hier ruimschoots productiewerk voorhanden is. In de jaren zestig komt de Beverwijker uit Spanje en Italië en later uit Turkije en Marokko. Hij komt op uitnodiging van Hoogovens en Van Gelder Papier die toentertijd om arbeidskrachten verlegen zaten. Zonder vrouw en kinderen die arriveren veelal later. Om het samen te vatten: Beverwijk kent een rijk geschakeerde bevolking waarvan elke groep op zijn beurt een onmisbaar deel vormt van de Beverwijkse cultuur. Het werk, uiteindelijk datgene waarvoor al deze mensen hier naar toe kwamen, heeft zijn weerslag op het karakter van de stad: praktisch en zakelijk. En op het karakter van de gemiddelde Beverwijker: nuchter en direct, afkerig van franje en helemaal van flauwekul.

Historie-11-het-gieten-van-blokken-staal

Reacties zijn gesloten.